Sẹo lồi là một dạng
tổn thương lành tính về mặt nội khoa, nhưng thường ác tính về mặt tâm lý và thẩm mỹ. Sẹo lồi đặt ra một thách thức lớn cho bác sĩ điều trị, vì tỉ lệ tái phát cao và thường không đáp ứng tích cực với điều trị
chăm sóc da. Mặc dù có nhiều phương thức điều trị sẹo lồi nhưng những nghiên cứu lâm sàng ngẫu nhiên đã chứng minh rằng không có một phương pháp nào đạt hiệu quả 100%.
Sẹo là kết quả của một nhóm mô sợi được hình thành để thay thế cho vùng da bị tổn thương. Tất cả tổ chức hay bộ phận nào của cơ thể sau khi xảy ra vết thương đều trải qua quá trình liền vết thương hay còn gọi là hồi phục. Do đó, sẹo là kết quả tự nhiên của quá trình này. Trong y học, thời gian cơ thể hồi phục sau tổn thương (đặc biệt tổn thương trên da) chia thành 3 giai đoạn: giai đoạn phản ứng viêm, tăng sinh và giai đoạn tái tạo (sửa chữa) tổ chức. Thông thường, cơ thể sẽ mất từ 3-6 tháng để đi hết cả ba giai đoạn này, nhưng nếu trong thời gian này xảy ra bất kỳ rối loạn nào trong cơ thể sẽ ảnh hưởng đến quá trình liền sẹo và loại sẹo hình thành.
Tùy thuộc vào mức độ tổn thương của da hay độ nhiễm trùng do vết thương, cơ chế liền sẹo có thể xảy ra theo ba cách khác nhau: liền sẹo kỳ đầu (các vết mổ hoặc vết thương sạch, gọn, đến sớm, được khâu kín ngay); liền sẹo kỳ hai (vết thương dập nát, nhiễm trùng, không thể khâu kín); liền sẹo kỳ ba (vết thương dập nát, nhiễm trùng được cắt lọc, thay băng cho đến khi sạch sẽ được cắt lọc lại và có thể khâu kín kỳ hai).
Tùy theo mức độ tổn thương, khả năng can thiệp, vị trí tổn thương trên cơ thể… có thể để lại các loại sẹo khác nhau: sẹo bình thường hay sẹo không bình thường.
Một tổ chức sẹo được xem là bình thường nếu vùng sẹo có hình thể, cấu trúc, đặc tính như bằng phẳng ngang bề mặt da lành xung quanh, có màu trắng hồng, hơi bóng, mềm mại, không co kéo da xung quanh, không có bất kỳ triệu chứng nào tại chỗ. Các loại sẹo không có các dấu hiệu trên đều là sẹo bất thường, các loại sẹo này thường không có giá trị về tính thẩm mỹ và đôi khi ảnh hưởng cả đến chức năng của vùng da bị sẹo nên được các bệnh nhân quan tâm và tìm các loại bỏ.
Một hình dạng của sẹo lồi (keloid)
Sẹo lồi là một loại sẹo bệnh lý của da, có ảnh hưởng nghiêm trọng nhất đến thẩm mỹ, tâm lý và sức khỏe của người bệnh. Sẹo lồi hình thành do hậu quả của sự mất cân bằng giữa quá trình tổng hợp và phân hủy collagen (sự mất cân bằng này xảy ra trong giai đoạn thứ ba của quá trình liền sẹo và sẽ tiếp tục kéo dài nếu không được can thiệp) dẫn đến sự tích tụ quá mức của collagen ở trung bì da – mà nguyên do sinh bệnh cho đến nay vẫn còn chưa được sáng tỏ hết.
Mặc dù phần khối sẹo phát triển liên tục, gây ra các triệu chứng trên da: đau nhức, ngứa, co kéo, tuy nhiên đây là khối sẹo hoàn toàn lành tính, chưa có nghiên cứu nào cho thấy có nguy cơ phát triển ung thư từ sẹo lồi. Sẹo lồi được quan tâm hơn, vốn dĩ là do nó mang những đặc tính nổi bật, gây mất thẩm mỹ và sự khó khăn trong việc kiểm soát, điều trị và dự phòng.
Sau đây là một số đặc điểm bệnh lý của sẹo lồi:
– Sẹo phát triển lấn vào trùng bì da lành xung quanh, vượt ra ngoài phạm vi của vết thương ban đầu (từ một vết kim tiêm, một mụn trứng cá nhiễm trùng, thậm trí từ một vết côn trùng cắn cũng có thể hình thành và phát triển thành một khối sẹo lồi).
– Khối sẹo có thể tạm dừng phát triển nhưng không có biểu hiện tự thu hẹp theo thời gian.
– Có một số vùng da đặc biệt trên cơ thể, có nguy cơ cao hình thành sẹo lồi sau khi bị tổn thương như: vùng dái tai, vành tai; vùng có râu trên mặt; vùng ngực trước xương ức; vùng da trên cơ delta của cánh tay; vùng lưng trên; vùng mu…. Ngược lại, vùng da gan tay, lòng bàn chân hầu như không thấy có sẹo lồi sau bất kỳ tổn thương nào.
– Cơ thể người từ 10-30 tuổi với tốc độ phát triển cơ thể mạnh nhất có tỷ lệ xuất hiện sẹo lồi cao nhất. Khu vực này có liên quan đến sự hình thành sẹo lồi do mức độ căng cơ và căng da cao hơn. Ngoài ra, các sắc tộc có màu da đậm hơn, như người Mỹ gốc Phi và người Tây Ban Nha, có xu hướng hình thành sẹo lồi cao hơn.
– Sẹo lồi có thể chuyển từ màu đỏ sang màu nâu và thường có vỏ bọc. Sẹo lồi còn gây ra cảm giác nhạy cảm và khó chịu. Theo AARP, sẹo lồi có thể ngứa và khiến người bệnh cảm thấy khó chịu hoặc bị kích thích bởi ma sát từ quần áo.
– Mặc dù không có bằng chứng cho thấy có sự khác biệt về tỷ lệ bệnh giữa nam giới và nữ giới nhưng thực tế gặp sẹo lồi nhiều hơn ở nữ giới (có thể có sự tác động của thai nghén hoặc do nữ giới có nhu cầu phẫu thuật thẩm mỹ cao hơn đồng nghĩa với việc có nguy cơ bị sẹo cao hơn).
– Việc hình thành và phát triển của sẹo lồi còn bị ảnh hưởng bởi yếu tố di truyền và thể trạng của từng cá nhân.
– Đáng chú ý, các phẫu thuật sửa sẹo đơn thuần (kể cả phẫu thuật tạo hình, thẩm mỹ) thường làm cho sẹo lồi trở nên tồi tệ hơn.
Phương pháp điều trị sẹo tiêm thuốc ức chế sự phát triển sẹo
– Sẹo lồi là loại sẹo khó giải quyết nhất. Thường do cơ địa sẹo lồi hoặc do ảnh hưởng di truyền. Dù cho có phẫu thuật cắt bỏ, nhưng sau đó tỉ lệ tái phát cao. Một số người khác không thuộc tạng sẹo lồi nhưng khi vết thương hoặc vết mổ không được phẫu thuật tốt, bị sang chấn nhiều hay nhiễm trùng thì cũng có thể bị sẹo lồi.
– Bị sẹo lồi, hầu như không ai muốn cho người khác thấy vết sẹo của mình, nên luôn tránh mặc quần áo ngắn, không đi tắm biển… từ đó trở ngại cho sinh hoạt. Có những trường hợp sẹo lồi ngay trên mặt, ở vành tai… không thể che khuất được, đành phải chịu đựng, tạo nên tâm lý mặc cảm về thẩm mỹ.
– Để chữa sẹo lồi, đến nay có một số phương pháp như: chiếu laser, dán ép (pressure therapy), phẫu thuật, đốt lạnh (Cryosurgery), xạ trị (Radiation), tiêm thuốc vẫn là phương pháp hiệu quả nhanh nhất hiện nay.
Đây được xem là phương pháp điều trị đầu tiên đối với sẹo lồi. Tiêm thuốc vào vết sẹo với khoảng cách từ 1 – 2 tháng tùy thuốc cơ địa và mức độ sẹo có thể giúp làm phẳng và làm dịu vết sẹo.
Đối với các phương pháp trị sẹo, mục đích việc điều trị là biến sẹo bệnh thành sẹo bình thường, cố gắng duy trì và kiểm soát sẹo ở tình trạng bình thường đó chứ không thể xóa hẳn hoàn toàn.
Tóm lại, sẹo lồi (Keloids) có vẻ “tệ” và nghiêm trọng hơn hẳn, tuy nhiên nếu sẹo lồi không được điều trị, chúng có thể tiếp tục dày lên và phát triển vô hạn.
Trước và sau điều trị
